Dawka winiarskiej historii
Od wieków winiarstwo nieprzerwanie stawowi ważny element historii miasta. Mimo wzlotów i upadków, zielonogórzanie mogą być dumni z bogatej tradycji, która narodziła się na ich ziemiach i jest kultywowana aż do dzisiaj.
Początki uprawy winorośli w naszym regionie sięgają średniowiecza. Wszystko miało zacząć się, gdy w 1150 r. do Zielonej Góry przybyli osadnicy z Frankonii, którzy przywieźli sadzonki oraz umiejętności uprawy winnej latorośli. Pierwsza wzmianka o zielonogórskim winiarstwie pochodzi z 1314 r.
Zielona Góra stała się centrum winiarskiego okręgu, który był najbardziej wysunięty na północny-wschód Europy.
Swój najlepszy okres, zielonogórskie winiarstwo przeżywało pod koniec XV w.
Wytwórnie win
W 1826 r. została założona wytwórnia „Grempler&Co. Älteste deutsche Sektkellerei”, która produkowała głównie wina musujące. Założycielami byli: Carl Samuel Häusler, Friedrich Förtser oraz August Grempler. Ich wina zdobyły szerokie uznanie na targach międzynarodowych i były sprzedawane w różnorodnych obiektach, takich jak hotele, restauracje czy kawiarnie. Do najpopularniejszych win musujących produkowanych w tej wytwórni należały Marke Landkarte, Roter Sekt i Riesling.
Kolejnym pionierem w produkcji win musujących był Fritz Brieger, którego wytwórnia założona w 1880 r. znajdowała się u zbiegu ulic Zamkowej i Boduena.
Z powodu większej opłacalności, w drugiej połowie XIX znaczna część produkcji wina została przerobiona na produkcję winiaków. Powstały tu wytwórnie m.in. Alberta Buchholtza, Richarda Maya, Hugo Bethke i Heinricha Raetscha.
Walcząc o świetność lokalnego winiarstwa, w 1842 r. wydano dekret w sprawie oznaczania początku zbiorów winogron. Cztery lata później zainaugurowano uroczyste obchody jesiennego winobrania.
Skutki wojny
Po drugiej wojnie światowej, wiele zielonogórskich wytwórni skupiło się przede wszystkim na produkcji win owocowych. Do drugiej połowy lat 70. XX wieku produkcja win gronowych z zielonogórskich winorośli była ograniczona. Wiele przedsiębiorstw zostało znacjonalizowanych, a tereny winnic były krok po kroku likwidowane.
Ostatnia winnica produkcyjna na ul. Krośnieńskiej została zamknięta w 1977 r. Mimo, że w latach 60. i 70. Lubuska Wytwórnia Win zdobyła wielu odbiorców w Polsce oraz za zagranicą, na początku 1999 r. ogłosiła ona upadłość.
Wzloty i upadki
Na przestrzeni wieków lokalne winiarstwo zmagało się z różnorodnymi przeszkodami, od niesprzyjającego klimatu mroźnych zim (1513-1514 r.), przez okres wojny trzydziestoletniej (1618-1648), konflikt interesów z piwowarami (1728), niepożądane skutki industrializacji i urbanizacji (XIX w.), po ingerencję Armii Czerwonej i upaństwowienie takich zakładów jak Grempler&Co (XX w.)
W wyniku trudności, winiarstwo stopniowo podupadało, jednak jego miłośnicy dokładali wszelkich starań, aby wskrzesić wieloletnie, cenne tradycje.
Renesans wielowiekowej tradycji
Dzięki staraniom stowarzyszeń czy promotorów winiarskiej tradycji, winiarstwo w Zielonej Górze zaczęło się odradzać. Powstaje coraz więcej winnic oraz orgaznizowane są wydarzenia o charakterze winiarskim, podczas których można poznać winiarską historię i tradycję Zielonej Góry, zobaczyć pracę winiarzy od kuchni oraz skosztować lokalnych trunków.
Działania na rzecz odbudowy winiarskiej Zielonej Góry wspierają również Muzeum Ziemi Lubuskiej oraz Muzeum Etnograficzne. Pierwsze z nich od 2006 r. prezentuje wystawę poświęconą winiarstwu, nazwaną Muzeum Wina, mieszczącą się w zaadaptowanej piwnicy winiarskiej w gmachu Muzeum. Drugi ośrodek, natomiast, od 1994 r. prowadzi symboliczną winnicę przy skansenie. Na terenie obu muzeów odbywają się także liczne wystawy oraz wydarzenia związane w lokalnym winiarstwem.
___
Opracowane na podstawie: materiałów Muzeum Ziemi Lubuskiej – mzl.zgora.pl/historia-winiarstwa
Kalendarium zielonogórskiego winiarstwa
- X wiek
Przypuszczalny początek uprawy winorośli na ziemiach polskich. Wino było potrzebne dla celów liturgicznych. Pestki winogron zostały odnalezione na stanowiskach archeologicznych w Gnieźnie, Poznaniu, Gdańsku i Krakowie. - 1136 rok
Bulla papieża Innocentego II wymienia dwie winnice (jedną pod Płockiem, drugą pod Włocławkiem. - 1150 rok
Do Zielonej Góry przybyli osadnicy z Frankonii przywożąc pierwsze sadzonki winorośli. Data została zachowana w zielonogórskiej tradycji. Brak natomiast źródeł pisanych, które mogłyby ja potwierdzić. - 1295 rok
Pisemna wzmianka o winnicach w Solnikach pod Kożuchowem. - 1314 rok
Pierwsza wzmianka o zielonogórskim winiarstwie. Hugo Schmidt w książce „Geschichte der Stadt Grünberg“ z 1922 r. pisze o Zielonogórzanach, którzy w tym roku schronili się na winnicy położonej na południe od miasta. Informację tę zaczerpnął Schmidt najprawdopodobniej z zaginionej rękopiśmiennej kroniki miasta Johanna Nippe. Inne kroniki mówią iż Zielonogórzanie schronili się w lesie brzozowym. - 1338 rok
Październikowy mróz zniszczył niemal doszczętnie zielonogórskie winnice. - 1466 rok
Książę Henryk IX sprowadził sadzonki winorośli z Węgier, Austrii i Francji. - Schyłek XV wieku
Okres szczególnie pomyślnej koniunktury dla zielonogórskiego wina. W okresie tym, dzięki łagodnym zimom oraz opiece panujących książąt znacznie zwiększył się obszar zajęty uprawą. - 1513-151 4 rok
Ostre zimy zniszczyły zielonogórskie winnice. Uprawa została przerwana na osiem lat. - 1644 r.
Rada miejska wydaje rozporządzenie regulujące rozmiary przyjęć weselnych i wieczorów kawalerskich. - 1618-1648 rok
Wojna trzydziestoletnia, w czasie której zniszczonych zostaje wiele winnic w Zielonej Górze i jej najbliższej okolicy. - 1670 rok
Początek długoletniego sporu pomiędzy zielonogórskimi winiarzami i piwowarami. - 1700-1712,1727 rok
Obfite zbiory winogron. Wyprodukowane wino nie mieściło się niekiedy w beczkach. - 1728 rok
Zakaz zakładania nowych winnic w Zielonej Górze. - 1797 rok
Wydanie ustawy o nauce i pracy winiarzy. - 1800 rok
Winnice wokół Zielonej Góry zajmują obszar 700 hektarów. - 1826 r.
Powstanie wytwórni Grempler & Co. A.G., najstarszej firmy produkującej szampana w Niemczech. - 1842 rok
Wydanie zarządzenia dotyczącego oznaczania początku zbioru winogron. - 2 poł. XIX wieku
Powolny regres winogrodnictwa i winiarstwa w Zielonej Górze. - 1900 rok
Uroczyste obchody 750-lecia uprawy winnego krzewu w Zielonej Górze. - 1945 rok
Przejecie winnic i winiarni w Zielonej Górze przez Polaków. W powiecie zielonogórskim znajdowało się w tym czasie 66 hektarów winnic. - 1947-1952 rok
Czas funkcjonowania w Zielonej Górze Technikum Sadowniczo-Winiarskiego. - 1960 rok
W Muzeum Ziemi Lubuskiej utworzony został Dział Winiarski. - lata 70. XX wieku
Likwidacja ostatnich winnic w Zielonej Górze (pozostała jedynie symboliczna winnica na Winnym Wzgórzu). - 1999 roku
Lubuska Wytwórnia Win ogłasza upadłość. - Początek XXI wieku
Wzrost zainteresowania uprawą winorośli w Zielonej Górze i jej okolicach, pojawiają się nowe prywatne winnice. - 16 maj 2006 roku
Otwarcie dla zwiedzających ekspozycji „Muzeum Wina”. - 30 czerwca 2006 roku
Z połączenia Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Plantatorów Winorośli i Producentów Wina oraz Lubuskiego Stowarzyszenia Winiarskiego powstaje Zielonogórskie Stowarzyszenie Winiarskie. - 4 września 2008 roku
Muzeum Wina – stała ekspozycja MZL zostaje przeniesiona do specjalnie zaadoptowanych piwnic muzealnych. - 2008-2011 roku
Liberalizacja ustawodawstwa winiarskiego. Gronowe wino lubuskie pojawiło się ponownie w legalnym handlu w 2010 r. - 9 października 2015 roku
Otwarcie Lubuskiego Centrum Winiarstwa w Zaborze
——-
Opracowanie: Muzeum Ziemi Lubuskiej, mzl.zgora.pl
